Şizofren kişiyi nasıl tanırsınız? dikkat dikkat

PROF. DR. ORHAN DOĞAN, ŞİZOFRENİK BOZUKLUKLARI 500 SORU – 500 YANIT EL KİTABINDA ANLATTI…

SORU: Katatonik taşkınlık nedir?
YANIT: Motor etkinlikte ani bir artışı, uyaranlara abartılı tepki vermeyi, ajite bir durumu, kimi zaman öfke ya da saldırganlığı, yıkıcı olmayı kapsar. Katatonik taşkınlık sonrasında hasta güçsüz düşer ve donakalıma geçme eğilimindedir.

SORU: Olumsuz tutum (negativism) nedir?
YANIT: Hastanın işbirliğine yanaşmamasını, en basit ve mantıklı isteklere bile uymamasını gösterir.

SORU: Manyerizm (mannerism) nedir?
YANIT: Bir beden parçasını içine alan yineleyici davranışlardır. Garip yüz ve göz hareketleri sıktır.

SORU: Grimas (grimacing) nedir?
YANIT: Ortaya konan etkinlikle ve toplumsal durumla uyumlu olmayan yüz hareketleri/buruşturmadır.

SORU: Stereotipi (stereotypy) nedir?
YANIT: Görünür açık bir anlamı olmayan kalıplaşmış, yineleyici el, kol, beden hareketleridir. Daha çok kronik hastalarda görülür.

SORU: Ekopraksi (echopraxia) nedir?
YANIT: Hastanın karşısındakinin davranışlarını yinelemesidir.

SORU: Otomatizma (automatism) nedir?
YANIT: Hastanın verilen komutlara ya da söylenenlere, sonuçlarını düşünmeden uymasıdır.

SORU: Şizofreni hastalarında dürtü kontrol bozukluğu nasıl görülür?
YANIT: Hastanın, istekleri reddedildiğinde ya da bir stresörle karşılaştığında ani, içsel dürtülerine göre ve sonuçlarını düşünmeden davranmasıdır. Düş kırık-lığına uğramaktan öfkelenmeye, küfretmeye, tehdit etmeye, fiziksel saldırgan-lığa/yıkıcılığa, yaralamaya/öldürmeye kadar değişik biçimlerde görülebilir.

SORU: İçe kapanma (autism) nedir?
YANIT: Hastanın, gerçek dış dünyayı bir kenara itip kendi gereksinmelerine ve düşüncelerine uygun bir iç dünya yaratması ve bu iç dünyasında yaşaması durumudur. İçe kapanma durumunda hasta dış dünyayla ilişkisiz gibi, bir köşede kendi halinde, sessiz görünebilir. Ancak bu görünüşün altında çok renkli, canlı bir iç dünya yatabilir.

SORU: Şizofreni hastalarında yaygın olarak görülen genel davranışsal bozukluklar nelerdir?
YANIT: Bu hastalar dağınık, pis, kendilerine bakımları yetersiz, kötü giyimli, bir işte sebat etmeyen, garip davranışlarda bulunan kişiler olarak görülebilir. Örne-ğin, burun karıştırma, tükürme, garip cinsel davranışlar, başkalarının yanında masturbasyon yapma, çırılçıplak soyunma görülebilir. Bu hastalarda toplumsal ilgilerde azalmayla birlikte toplumsal çekilme de görülebilir.

SORU: Şizofreni hastalarında görülebilen fiziksel belirtiler nelerdir?
YANIT: Bu hastalarda bilinen bir başka hastalık yoksa, fizik muayene bulguları normal sınırlar içindedir. Ancak uyku, iştah, cinsel işlev bozuklukları görülebilir.

SORU: Şizofreni hastalarında görülen uyku bozuklukları nelerdir?
YANIT: Bu hastalarda uykusuzluk, çok uyuma, uyumaya eğilim, ya da uyku-uyanıklık döngüsünde bozukluk görülebilir. Uykuya eğilim bazı ilaçların yan etki-sine bağlı olabilir.

SORU: Şizofreni hastalarında görülen iştah bozuklukları nelerdir?
YANIT: Bu hastalarda iştahta azalma ve zayıflama, iştahta artma ve kilo alma görülebilir. İştah artışı ve kilo alma ilaçların yan etkisine bağlı olabilir.

SORU: Şizofreni hastalarda görülen cinsel işlev bozuklukları nelerdir?
YANIT: Bu hastalarda uygunsuz biçimde ve çok masturbasyon yapma, cinsel istekte azalma ve cinsel güçsüzlük görülebilir. Son iki belirti bazı ilaçların yan etkileri olarak da görülebilir.

SORU: Şizofreni hastalarında görülen diğer belirtiler nelerdir?
YANIT: Bu başlık altında yukarıda söz edilmeyen fakat şizofreni hastalarında görülen belirtiler ve özellikler gözler geçirilecektir: Gerçeği değerlendirme yetisi, yargılama ve içgörü, depresyon, intihar, saldırganlık/öldürme, evsizlik, hasta-ların güvenilirliği, doğurganlık oranı, psikolojik testler, nöropsikolojik testler, yansıtmalı testler, nörolojik belirtiler, madde kötüye kullanımı ele alınacaktır.

SORU: Gerçeği değerlendirme yetisi (reality testing) nedir?
YANIT: Kişinin neyin gerçek, neyin düş; ya da neyin dış dünyayla ilgili neyin kendi iç dünyasıyla ilgili olduğunu ayırt etme yetisidir.

SORU: Şizofrenik hastalarda gerçeği değerlendirme yetisi nasıldır?
YANIT: Bu hastalarda gerçeği değerlendirme yetisi bozuktur. Zihinsel gerçekler dış dünyanın gerçeklerinin yerini alır, aralarındaki ayrım yapılamaz. Bu yetinin bozukluğu şizofrenik bozukluklara özgü değildir, tüm psikozlar için geçerlidir.

SORU: Şizofreni hastalarında yargılama (judgement) ve içgörü (insight) nasıldır?
YANIT: Şizofreni hastalarının ruhsal durumlarının farkında olmaları ve durumla-rını değerlendirmeleri yetersiz ya da bozuktur. Bu durum hastalığının olabile-ceğini fakat durumunun ciddiyetini anlamamaktan, hasta olmadığına inanmaya ya da şiddetli bir yadsımaya kadar değişebilir. Gerçeği değerlendirme yetisinin bozuk olmasıyla da ilgilidir.

SORU: Şizofreni hastalarında depresyon/depresif belirtiler görülebilir mi?
YANIT: Şizofreni hastalarında depresif belirtiler ya da depresyon görülebilir. Herhangi bir zamanda şizofrenik hastaların %25′inde depresif belirtiler ortaya çıkmaktadır. Depresif belirtiler bazı klasik antipsikotiklerin yan etkileri olarak da görülebilmektedir.

SORU: Depresyon/depresif belirtiler en çok bozukluğun hangi evresinde ortaya çıkar?
YANIT: Bu durumlar en çok şizofrenik bozukluğun başlangıcında ve klinik belir-tiler yatıştıktan sonra ortaya çıkar.

SORU: Şizofreni hastalarında intihar girişimi görülür mü?
YANIT: Şizofreni hastaları arasında en yaygın ölüm nedeni intihardır.

SORU: Şizofreni hastalarında intihar girişimi ve intihar oranları nedir?
YANIT: Şizofreni hastalarının %50′si yaşamlarında en az bir kez intihar girişi-minde bulunmaktadır. Yirmi yıllık bir izlemede intihar nedeniyle ölüm oranı %10-15 arasında bulunmuştur.

SORU: Şizofreni hastalarının intihar/intihar girişimleri cinsiyete göre değişir mi?
YANIT: Bu hastalarda intihar girişimi/intihar kadın ve erkeklerde eşittir.

SORU: Şizofreni hastaları için intiharın risk etkenleri nelerdir?
YANIT: Şizofreni hastalarında depresif belirtilerin varlığı, genç yaşta olmak, hastalık öncesi işlevsellik düzeyinin yüksek olması intihar için risk etkenleridir.

SORU: Şizofreni hastalarında saldırganlık/cinayet daha sık mı görülür?
YANIT: Şizofreni hastalarında dürtü kontrol yetersizliği, öfke, varsanısal davra-nışlar gibi nedenlerle) sözel ya da fiziksel saldırganlık görülebilir. Saldırganlık kimi zaman cinayetle de sonuçlanabilir. Ancak şizofreni hastalarında saldır-ganlığın toplumdaki saldırganlığa göre daha çok olup olmadığı tartışmalıdır.

SORU: Şizofreni hastaları arasında evsizlik (homeless) hangi orandadır?
YANIT: Yabancı ülkelerde şizofreni hastaları arasındaki evsiz olma sorunu daha çok yeterli biçimde izlenmeyen hastaların kurum dışına bırakılmasıyla ilgilidir. Evsiz şizofreni hastalarının oranı tam olarak bilinmiyor, fakat ABD’de evsizler arasındaki şizofreni hastalarının oranının 1/3-2/3 olduğu tahmin ediliyor.

SORU: Şizofreni hastalarının verdikleri bilgiler güvenilir midir?
YANIT: Şizofreni hastalarının herhangi bir psikiyatrik bozukluğu olan ya da olmayan hastalardan daha az güvenilir olmadıkları kabul edilir. Ancak şizofrenik bozukluğun doğasından dolayı ek kaynaklarla bilgiler doğrulanmalıdır.

SORU: Şizofreni hastalarının doğurganlık oranları toplumdan farklı mıdır?
YANIT: Şizofreni hastalarının tedavisinde psikotrop ilaçların kullanılması, ayak-tan tedavinin yaygınlaşması, uyumlandırma çalışmalarının artması gibi etkenler şizofreni hastalarının arasındaki evlenme ve doğurganlık oranlarını artırmıştır. Bu artışla, şizofreni hastalarının doğurganlık oranları toplumdaki doğurganlık oranına yaklaşmıştır.

SORU: Şizofreni hastalarında psikolojik testlerin sonuçları nelerdir?
YANIT: Şizofreni hastaları psikolojik testlerin çoğunda kötü performans gösterir. Şizofreni hastalarının performansı daha çok organik mental bozukluğu olan hastaların performansına benzer. Veriler, şizofrenik bozuklukların birçok zihinsel yetinin normal işlevselliğini bozan bir beyin hastalığı olduğu düşüncesiyle uyum-ludur ve saptanan veriler bozukluk sürecinin kendisiyle ilgilidir.

SORU: Şizofreni hastalarında nöropsikolojik testlerin sonuçları nelerdir?
YANIT: Bu testlerin sonuçları bilateral frontal ve temporal lob işlev bozukluklarıyla uyumludur.

SORU: Şizofreni hastalarında yansıtmalı (projective) testlerin sonuçları nelerdir?
YANIT: Yansıtmalı testler şizofreni hastalarının garip düşüncelerini gösterebilir.

SORU: Şizofreni hastalarında nörolojik işaret ve belirtiler görülür mü?
YANIT: Lokalize olan ve olmayan nörolojik işaret ve belirtiler şizofreni hasta-larında diğer psikiyatrik bozukluğu olan hastalardan daha sık görülür

profosor orhan doganin bana verdigi cevap



arkadaslar bu konu benim icin hasas oldugu burda yazmayi geregi duydum... sizofreniler nasil taninir ? konusuna tabiki herzaman ki gibi itiraz ettim... ben toplumda yer almaya calisan biri olarak bu kardeslermizi topluma kazandirmak adina bu rahatziz oldum ve hemen asil sizofreni nasil olur diye yanit yazdim cevap geldi ve ben herzamanki gibi tatmin olmadim


Sayŭn..................

Ŝizofrenik Bozukluklar El Kitabŭnda yazŭlanlar herhangi bir kiŝiyle ilgili deildir, herhangi bir kiŝi kastedilmiyor. Toplumu ve salŭk çalŭŝanlarŭnŭ bilgilendirmeye yönelik bilimsel kaynaklardan hazŭrlanmŭŝtŭr. Verilen bilgiler ŝizofreni hastalŭŭnda görülebilecek belirtilerdir. Bir kitapta o konuyla ilgili tüm bilgilerin olmasŭ gerekir. Bunlarŭn hepsinin aynŭ anda bir kiŝide görülmesi gerekmez. Sizin üstünüze alŭnmanŭza da gerek yok.
Katatonik taŝkŭnlŭk, negativizm, manyerizm, grimas, ekopraksi, içe kapanma, gerçei deerlendirme (olabildiince Türkçeleŝtirdim) gibi terimlere verdiiniz cevaplarŭn o anda ve kendi durumunuzla ilgili düŝünceler olduu anlaŝŭlŭyor. Ŭnsanlarŭn düŝünceleri içinde bulunduu ruhsal duruma ve sosyal ortama göre deiŝebilir. Bu terimler teknik terimlerdir ve kiŝinin o anda düŝündüklerinden farklŭ, bilimsel anlamlar taŝŭr. Dünyanŭn neresine giderseniz gidin, bu terimlerin anlamlarŭ aynŭdŭr; kiŝiye göre deiŝmez. Bu nedenle bir kiŝinin kendisini deerlendirmesi (test etmesi) için öne sürülen bir test gibi düŝünmemek gerekir. Saldŭrganlŭk sorusuna yeniden bakarsanŭz, hastalarŭn daha saldŭrgan olduu söylenmiyor.
Saygŭlarŭmla